Çimento projeleri Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği EK-I ile belirtilen “28- Çimento fabrikaları” ve EK-II ile belirtilen “21-Klinker öğütme tesisi” maddeleri gereğince ÇED dosyası hazırlama yükümlülüğüne sahiptir. Madencilik projelerinde ise Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği EK-I ile belirtilen “25-a) 25 hektar ve üzeri arazi yüzeyinde (Kazı ve döküm alanı dahil) planlanan açık işletmeler” ve EK-II ile belirtilen “45-a) Madenlerin çıkarılması, (Ek-1 listesinde yer almayanlar)” maddeleri gereğince ÇED dosyası hazırlaması gerekmektedir.
Kırma eleme yıkama tesisleri Danıştay 6. Dairesinin Yürütmeyi Durdurma kararı sonrası “400.000 ton/yıl ve üzeri kırma, eleme, yıkama ve cevher hazırlama işlemlerinden en az birini yapan tesisler” EK-I kapsamına, “400.000 ton/yıl ve altındaki kırma, eleme, yıkama ve cevher hazırlama işlemlerinden en az birini yapan tesisler” EK-II kapsamına dahil edilmiştir.
EK-I listesinde bulunan işletmeler için ÇED başvuru süreci aşağıdaki adımlardan oluşur.
• Proje sahibi, ÇED başvuru dosyasını hazırlar ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na başvurur.
• Bakanlık, ÇED başvuru dosyasını inceler ve İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu (İDK) ile Halkın Katılımı Toplantısı (HKT) tarihlerini belirler.
• HKT, projenin yapılacağı bölgedeki ilgili tarafların katılımıyla gerçekleştirilir. Projenin çevresel etkileri ve önlemleri hakkında bilgi verilir, görüşler alınır.
• ÇED raporu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın belirlediği özel formata uygun olarak hazırlanır. Rapor, projenin çevresel etkilerini, alınacak önlemleri ve proje sahibinin taahhütlerini içerir.
• Proje sahibi, HKT’den gelen geri bildirimleri de dikkate alarak ÇED raporunu hazırlar ve sunar.
• İDK, ÇED raporunu inceler ve değerlendirir. Raporun eksiklikleri varsa, proje sahibine düzeltme için süre verilebilir.
• İDK’nın değerlendirmesi sonucunda nihai ÇED raporu hazırlanır. Bu rapor, İDK’nın görüşlerini ve proje sahibinin düzeltmelerini içerir.
• Nihai ÇED raporu incelenir ve “ÇED Olumlu/Olumsuz” kararı verilir. Rapor olumlu bulunursa, ÇED Olumlu Kararı verilir ve proje uygulamaya geçebilir.
Olumlu kararın verilmesini takiben proje sahibi 5 yıl içerisinde yatırıma başlamalıdır. Olumsuz bulunması durumunda ise ÇED Olumsuz Kararı verilir ve proje uygulanamaz hale gelir.
EK-II listesinde bulunan işletmeler için ÇED başvuru süreci aşağıdaki adımlardan oluşur.
• Proje sahibi, Proje Tanıtım Dosyası (PTD) hazırlar ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na başvurur.
• PTD 15 iş günü içerisinde incelenerek “ÇED gereklidir” veya “ÇED gerekli değildir” kararı verilir. ÇED gerekli değildir kararının verilmesi durumunda proje sahibi 5 yıl içerisinde yatırıma başlamalıdır. Çimento ve madencilik projelerinin çevresel etkileri şunları içerebilir:
• Yeryüzünün Genel Yapısının Bozulması-Alan Kullanımı
• Emisyonlar
• Yerüstü/Yeraltı Sularına Etkileri
• Flora Faunaya Etkileri
• Orman Alanlarına Etki
• Tarım Alanlarına Etki
• Hammadde/Ürün/Yakıt/Atık Depolamadan Kaynaklanan Etki
• Hammadde ve Ürünün Taşınmasından Kaynaklanan Etkiler
• Katı ve Sıvı Atıklar
• Vibrasyon, Gürültü, Görsel Kirlilik
• Sosyal Etki
• Kültürel Miras
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) süreci, bu tür projelerin çevresel etkilerini değerlendirmek ve yönetmek için önemli bir araçtır. Bu süreçte, projenin çevresel etkileri belirlenir, olası etkilerin önlenmesi veya azaltılması için önlemler alınır ve projenin çevresel etkileri yönetilir. Bu şekilde, çevresel etkiler en aza indirilerek projenin çevreye olan etkisi azaltılabilir.
