Tarık Ömer Gedik – Belgelendirme Müdürü / CPC Belgelendirme
Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (CPR) Avrupa Birliği Resmî Gazetesinde 18.12.2024 Tarihinde yayımlandı. Yeni CPR’ın yayımlanması ile birlikte eski Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (305/2011/AB) 08 Ocak 2026 tarihinde yürürlükten kaldırılacaktır.
Avrupa Parlamentosu, Döngüsel Eylem Planı çerçevesinde Yapı Malzemelerinin sürdürülebilirliği, Avrupa’nın toparlanması için daha güçlü tek bir Pazar oluşturulması ve günümüz teknolojisine uygun şekilde ürünlerin serbest dolaşımını kolaylaştırmak adına yönetmeliğin revizyon çalışmaları gerçekleştirilmiş ve süreç tamamlanmıştır.
Bu kapsamda yeni yönetmelikte belirtilen; Avrupa Yeşil Anlaşması ve Döngüsel Ekonomi Eylem Planı’nın hedeflerine ulaşmak için Komisyon, Yapı Malzemelerinin çevre üzerindeki etkisini önleyen ve azaltan Yapı Malzemelerinin çevresel performansı ve ürün çevresel gereksinimleri için minimum eşik seviyelerini belirleme olanağına sahip olmalıdır.
Yapı Malzemelerinin sürdürülebilirliğini ve dayanıklılığını sağlamak amacıyla üreticiler, ürünlerin mümkün olduğunca uzun süre kullanılabilmesini sağlamalıdır. Bu kadar uzun kullanım, yeterli tasarım, güvenilir parçaların kullanılması, ürünlerin onarıla bilirliği, onarım hakkında bilgilerin bulunması ve yedek parçalara erişim gerektirir. Bununla birlikte hem inşaat ürünü hem de inşaat işleri için geçerli olan önce güvenlik ilkesine her durumda saygı gösterilmeli ve sağlığın korunmasını kapsamalıdır.
EN 15804 Yapılarda sürdürülebilirlik-Mamullere ilişkin çevre beyanları-Yapı mamullerinin mamul kategorisi için ana kurallar standardı esas alınarak İklim değişikliği ile mücadele ve döngüsel ekonomiye geçiş de dahil olmak üzere çevresel hedeflerin takip edilmesi, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler (“KOBİ’ler”) olmak üzere ekonomik işletmeciler için orantısız bürokrasi ve maliyetleri artırmadan yeni çevresel yükümlülüklerin oluşturulmasını ve inşaat ürünlerinin çevresel sürdürülebilirliğinin hesaplanması için bir değerlendirme yönteminin geliştirilmesi ve uygulanması için zemin hazırlanmasını gerekli kılmaktadır. Hesaplamalar, standardizasyon yoluyla oluşturulan yöntemler kullanılarak ürünün yaşam döngüsünü kapsamalıdır. Yeni ürünler için hesaplanan yaşam döngüleri, ham madde elde edilmesinden veya doğal kaynaklardan üretilmesinden nihai bertarafına kadar bir ürünün yaşamının tüm aşamalarını içermeli ve sınırların dışındaki potansiyel faydaları ve yükleri de içermelidir. Kullanılmış ve yeniden üretilmiş ürünler için, hesaplanan yaşam döngüsü bir inşaat işinden sökülme ile başlamalı ve nihai bertarafa kadar takip eden tüm aşamaları içermelidir. Komisyon, özellikle Avrupa standardı EN 15804 veya gelecekteki uygulanabilir standartlar uyarınca uygulanabilir karakterizasyon faktörleri olmak üzere, hesaplamayı gerçekleştirmek için yazılımı kullanıma sunmalıdır. Bu yazılımın herhangi bir güncellemesi bildirilmeli ve bir yıl içinde ilgili hesaplamaların güncellenmesini tetiklemesi gerektiği belirtilmektedir.
Döngüsel Ekonomi Eylem Planı ve atık hiyerarşisinin hedefleri doğrultusunda, yapı malzemelerinin döngüselliğinin artırılması açısından, ürün gereksinimleri aynı zamanda kaynak verimliliğini artırabilmeli, atık oluşumunu önleyebilmeli, onarıma, yeniden kullanıma ve yeniden üretime öncelik verebilmeli, ikincil malzemelerin kullanımını destekleyebilmeli ve atık geri dönüştürüle bilirliğini ele alabilmelidir. (Ürün ve yan ürünlerin üretimi.) Yeniden kullanıma, yeniden üretime ve geri dönüşüme hazırlanmak, ürünlerin, bileşenlerin ve malzemelerin kurulum, yapı söküm ve yıkımda ve geri dönüşümün sonraki aşamasında ayrılmasını kolaylaştırarak ve mümkün olduğunda karışık, harmanlanmış veya karmaşık malzemelerden ve ilgili maddelerden kaçınarak belirli bir tasarım gerektirir. Olağan kullanım talimatları ve güvenlik bilgileri, yeniden kullanıma, yeniden kullanıma, yeniden üretime ve geri dönüşüme hazırlanmaktan sorumlu ekonomik işletmecilere mutlaka ulaşmayacağından, bu konuda gerekli bilgiler veri taşıyıcıları aracılığıyla erişilebilen dijital ürün pasaportlarında ve üreticinin web sitelerinde sunulmalıdır.
Bununla birlikte İmalatçıların gerçekleştirmesi gereken;Yapı Malzemeleri kullanıcıları için şeffaflık yaratmak ve bu ürünlerin uygunsuz kullanımından kaçınmak için, Yapı Malzemeleri ve kullanım amaçları üretici tarafından kesin olarak tanımlanmalıdır. Aynı nedenle üretici, Yapı Malzemelerinin profesyonel kullanıma yönelik olup olmadığını netleştirmelidir. Yapı ürünlerinin geriye doğru izlenebilmesini sağlamak için üreticiler, ürün üzerinde veya bunun mümkün olmadığı durumlarda, örneğin ürünün boyutu veya yüzeyi nedeniyle, yapıştırılmış bir etikette, ambalajın üzerinde veya bunun da mümkün olmadığı durumlarda, ürün türünün üreticiye özgü benzersiz kimlik kodunu belirtmelidir. (ürüne eşlik eden bir belgede)
İmalatçı tarafından hazırlanan yapı malzemeleri ile ilgili teknik dokümantasyon, bu ürünlerin yetkili ulusal makamlar ve onaylanmış kuruluşlar tarafından Avrupa Birliği gerekliliklerine uygun olarak doğrulanmasını kolaylaştırır. Kapsamlı bilgilere erişimi artırmak için, bu teknik dokümantasyon, inşaat ürününün çevresel sürdürülebilirliğinin değerlendirilmesini doğrulayan hesaplamayı doğrulamak için gerekli bilgileri içermelidir.
Genel ürün bilgileri, kullanım talimatları ve güvenlik bilgileri bilgiye potansiyel olarak ihtiyaç duyan geniş bir gruba ürünün satın alınması, kurulumu, kullanımı, bakımı, sökülmesi, yeniden kullanımı ve geri dönüşümü hakkında bilgili kararlar vermek için yeterli bilgi sağlamak için hayati bir araçtır. Bu nedenle, genel ürün bilgileri, kullanım talimatları ve güvenlik bilgilerinin kapsayacağı unsurlar bu Yönetmelikte belirtilmeli ve belirli bir ürünle ilgili olarak bu unsurların tipik olarak nasıl kapsanacağına dair rehberlik, performans uyumlaştırılmış standartlarına dahil edilebilmelidir. Ancak bu tür bir rehberlik, üreticinin Yönetmelikte belirtildiği şekilde bilgi sağlama sorumluluğunu genişletmemeli veya kısıtlamamalıdır. Komisyon, performans uyumlaştırılmış standartların bunu yapamadığı durumlarda, belirli ürün aileleri veya ürün kategorileri için genel ürün bilgileri, kullanım talimatları ve güvenlik bilgilerinin sağlanması yükümlülüğünün yeterli ve homojen bir şekilde uygulanmasını sağlamak üzere yetki devri kanunları kabul etme yetkisine sahip olmalıdır. (Genel ürün bilgileri, kullanım talimatları ve güvenlik bilgilerine ait içerik EK IV yer almaktadır.)
Performans Beyanı bir ürünün kabul edilen uyumlaştırılmış bir teknik şartname kapsamında olduğu durumlarda üretici yönetmeliğin EK IX’ de belirtilen geçerli değerlendirme ve doğrulama sisteminden geçecek ve böyle bir ürün piyasaya sürülmeden önce bir performans ve uygunluk beyanı hazırlayacaktır. Üretici, performans ve uygunluk beyanını hazırlayarak, ürünün beyan edilen performansına ve yürürlükteki tüm ürün gereksinimlerine uygunluğunun sorumluluğunu üstlenir ve sözleşmeden doğan ve sözleşme dışı sorumluluğa ilişkin Avrupa Birliği ve Ulusal yasalara uygun olarak sorumlu olur. Aksine nesnel göstergelerin bulunmaması halinde, AB Üyesi Devletler üretici tarafından hazırlanan performans ve uygunluk beyanının doğru olduğunu ve uygunsuzluk durumunda veya böyle bir beyan gerektiğinde bir performans ve uygunluk beyanının bulunmaması durumunda, ürün piyasaya sürülemez veya geri çekilir. (Performans Beyanının içeriği yeni yönetmeliği EK V de yer almaktadır.)
CE İşareti 765/2008 sayılı Tüzüğün (AT) 30 uncu maddesinde belirtilen genel ilkelere tabidir. CE işareti, yalnızca üreticinin beyanname hazırladığı ürünlere yapıştırılacaktır. Ekonomik işletmeci, ürüne CE işaretini yapıştırarak veya yapıştırtılarak, ürünün beyan edilen performansa ve bu Yönetmelik uyarınca belirlenen uygulanabilir ürün gereksinimlerine uygunluğundan sorumlu olduğunu belirtir. CE işareti, bu Yönetmeliğe uygun olarak değerlendirilen temel özellikler ve ürünün bu Yönetmeliğe uygunluğuna ilişkin olarak ürünün performansını kanıtlayan tek işaret olacaktır.
Dijital Ürün Pasaportu Elektronik ortamda oluşturulacak ve ürünlere yönelik bilgilerin değer zincirindeki yetkili kurumlar, tedarikçiler, müşteriler ve geri dönüşüm sektöründeki aktörlerle paylaşılacak şekilde kaydedildiği ve işlendiği bir araç olacaktır. Değer zincirindeki ürünlere yönelik şeffaflığın artırılması ve getirilen düzenlemelerle ilgili yaptırımların daha sağlıklı bir şekilde hayata geçirilmesi, dijital ürün pasaportu kapsamından beklenen faydalar arasındadır. 2026 Yılı sonunda Dijital ürün pasaportu sistemi kurulacak ve kuruluşundan 18 ay sonra 2028 Yılının ilk 6 ayı içerisinde zorunluluk haline girecektir.
Dijital Ürün Pasaportu içerisinde; Performans Beyanı, CE Etiketi, Genel Ürün Bilgileri, Kullanım Talimatları, Güvenlik Bilgileri ve Teknik Dokümantasyon olması gerekmektedir.
