Uğur Gedik
Genel Müdür / CPC Belgelendirme
Yapı malzemelerinin güvenli olarak piyasaya sürülmesi ve işaretlenmesi için;
- 7223 Sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu
- 2011/305/AB Yapı Malzemeleri Yönetmeliği
- Yapı Malzemelerinin Tabi Olacağı Kriterler Hakkında Yönetmelik
- CE İşareti Yönetmeliği
- Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ve Onaylanmış Kuruluşlar Yönetmeliği
Mevzuatları uygulamak ve iyi bilmek gerekiyor.
Yapı malzemesi: Her türlü yapı işlerinde veya bu işlerin herhangi bir kısmında kalıcı olarak kullanılmak üzere üretilen ve piyasaya arz edilen ve performansı yapı işlerinin temel gereklere ilişkin performansını etkileyen bütün malzemeleri veya takım malzemelerini ifade eder.
Yapı malzemesinin performansı: Malzemenin temel karakteristikleri ile ilgili performansının seviye, sınıf veya tanım olarak ifade edilmesi.
Güvenli ürün: Kullanım süresi ve uygulanabilir olduğu durumlarda hizmete sunulması, kurulumu ve bakımına ilişkin gereklilikleri dahil olmak üzere, normal ve makul ölçüde öngörülebilir koşullarda kullanımı risk taşımayan veya ürünün kullanımına özgü asgari risk taşıyan, insan sağlığı ve güvenliği için yüksek düzeyde koruma sağladığı kabul edilen ürün.
Yapı Malzemeleri Yönetmeliği kapsamına giren ürünler Avrupa Birliği Komisyonu kararı ile uygunluk teyit sistemleri belirlenmiştir.
Komisyon kararı ülkemiz ve diğer AB ülkelerince geçerli olan ve risk grubuna göre yapı malzemeleri ürünleri için uygunluk teyit sistemleri adı altında imalatçı ve belgelendirme kuruluşu (Onaylanmış Kuruluş veya Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu) arasında gerçekleştirilmesi gereken görevleri belirlemektedir.
Komisyon kararları sorumlulukları ve ürün risk grubunu tarif etmektedir. Yönetmeliklere göre ürünün güvenliğinden ve standart şartlarını ve yönetmelik şartlarını karşılamasından üretici sorumludur.
Bu görevler çerçevesinde doğrudan insan sağlığına etki edecek ürün gruplarında risk derecesine ve grubuna göre uygunluk teyit sistemleri (Sistem 1, 1+, 2+, 3 ve 4 ) olarak sıralanmaktadır. Sistem 1, sistem 1+ ve sistem 2+ yer alan ürünlerin belgelendirme kuruluşu tarafından üçüncü bir tarafça sürekli olarak kontrolünün sağlanması gerekmektedir.
Bu teyit sistemleri çerçevesinde hizmet veren belgelendirme kuruluşları, (uygunluk teyit sistemi; Sistem 1, 1+, 2+ ve 3 da yer alan ürünler) Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından denetlenip akredite edildikten sonra T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yetkilendirilmektedir. Avrupa Birliği Resmi Gazete de yayınlandıktan sonra uygunluk değerlendirme hizmeti gerçekleştirilmektedir.
Yetkilendirilen Belgelendirme Kuruluşları her yıl sürekli olarak TÜRKAK ve Bakanlık tarafından denetlenmektedir.
Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları sistem 1, 1+, 2+ kapsamına giren ürünleri üreten üreticileri her yıl düzenli olarak denetlemektedir. Üreticiler ise bu kapsamda sürekli deney yaptırmak ve fabrika üretim kontrolünü sağlamak zorundadır. Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları özellikle sistem 1+ kapsamında olan ürünleri çok sıkı kontrol altına almaktadır.
Belgelendirme kuruluşu tarafından yıl içerisinde en az 6 kez habersiz numune alınmakta ve TS EN ISO 17025 Standardına göre Akredite Laboratuvarlara deneyleri yaptırmaktadır.
Üretim yerinden tarafsız ve bağımsız eğitimli numuneciler aracılığı ile numuneler alınmaktadır. Aynı tip ürün için numuneler 3 adet alınmaktadır. Bu numuneler mühürlenip kodlanmaktadır. Bunlardan 1 tanesi üretici tarafından test edilmek üzere, 1 ta-nesi uygunluk değerlendirme kuruluşu tarafından test edilmek üzere ve 1 tanesi ise şahit numune olarak alınmaktadır.
Alınan numunelere özel kod verilmektedir. Verilen özel kod ile akredite laboratuvarlara numuneler teslim edilmektedir. Laboratuvarlar numunenin kime ait olduğunu bilmeden verilen kod ile testlerini yapmaktadır ve kod ile raporlamalarını yapmaktadır.
Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu yılda en az 6 kez yaptığı testleri üreticinin yaptığı testlerle karşılaştırmakta ve uygunluğunu değerlendirmektedir. Aynı şekilde tüm testleri yıllık olarak istatiksel olarak özel programlarda değerlendirilmektedir. Sistem 2+ kapsamında ise fabrika üretim kontrolü sürekli yıllık denetlenmektedir. Üreticinin yaptığı testlerin standart şartlarını sağlayıp sağlamadığı kontrol edilmekte ve fabrika üretim kontrolü değerlendirilmektedir.
Sistem 3 kapsamında üreticiler yetkilendirilmiş akredite laboratuvarlara test yaptırarak ürünlerin güvenlik işaretini kullanmaktadır.
Sistem 4 kapsamında ise üreticiler ilgili ürün standardına göre testlerini yapmakta ve fabrika üretim kontrol sistemini kurarak ürün performansına göre beyan ile güvenlik işaretini kullanmaktadır.
Özellikle Beton ürünü ulusal düzenleme ile G işareti kapsamına girmektedir. Beton sınıfına göre üretilen ürünün ilk tip testi analizi için her bir harmandan ayrı ayrı 9 küp numuneler alınmaktadır. Alınan numuneler özel kod ile kodlanmaktadır. Kodlanan numuneler laboratuvarlarda kod ile test yaptırılmaktadır. Her yıl yapılan fabrika üretim kontrolü ile üreticinin laboratuvar alt yapısı, personel yetkinliği, proses yeterliliği, girdi kontrol, satış, satın alma, eğitim gibi kalite alt yapısı düzenli olarak kontrol edilmektedir.
Her yıl üreticiden en 3 kez habersiz olarak şantiyede dökülen numunelerden numuneler alınmaktadır ve düzenli olarak verilen kodlarla testler yetkili laboratuvarlara yaptırılmaktadır.
Bu şekilde ürünlerin CE işareti veya G işareti kullanımı ile ürünlerin standart şartlarını ve yönetmelik şartlarını sağlaması ile ürünlerin güvenli olarak kullanıma sunulması sağlanmaktadır.
Ürünlerin CE işareti ve G işareti ile piyasaya sürülmesi üretici sorumluğundadır. Üreticiler ürünlerinin standart şartlarını sağlama sorumluluğu mevzuat gereği zorunludur.
Belgelendirme sisteminde numunelerin üretimi temsil etmesi ve numunelerin habersiz tarafsız olarak alınması çok önemlidir. Numunelerin kodlanarak laboratuvarda test yaptırılması ve laboratuvarın numuneleri kime ait olduğunu bilmemesi çok önemlidir.
Belgelendirme kuruluşlarının da standart şartlarını bire bir yerine getirmesi ve uygulaması gerekmektedir.
Bu şekilde standart şartlarını sağlayan güvenli ürünler piyasaya sürülür ve kullanımı sağlanır. Piyasaya sürülen ürünlerde yetkili otorite (Bakanlık) tarafından piyasa gözetiminin yapılması yine yönetmelik zorunluluğudur.
Yönetmelikten gelen üç taraflı sorumluluk güvenli ürünlerin CE ve G işareti ile piyasada bulundurulması sağlanır. Üç taraflı sorumluluklar (Üretici, Bakanlık ve Uygunluk Değerlendirme Kuruluşu) tarafından görevlerin yerine getirilmemesi güvensiz ürünlerin piyasa da bulundurulmasına sebebiyet verir.
Güvensiz ürünlerin piyasada bulundurulması istenmeyen bir durum olup buna müsaade edilmemesi gerekir. Üç taraflı sorumluluğun eksiz olarak ve sürekli olarak bir döngü halinde yapılması ile güvenli ürünlerin kullanımı sağlanır.