Osman Aygül / Belgelendirme Uzmanı / CPC Belgelendirme
Çimento; Betonun, Harçların ve Şerbetler gibi karışımların ana bağlayıcısıdır. Bu nedenle çimento karışımların performansı ve dayanıklılığında çok önemli bir rol oynar. Buna bağlı olarak çimento seçimi, yapıların dayanıklılığı, mukavemeti ve uzun ömürlülüğü üzerinde büyük bir etkiye sahiptir.
Bilindiği üzere TS EN 197-1 ve TS EN 206 standartları içerisinde kullanılacak olan çimento tipinin kullanım amacına, çevresel şart-ara ve mevzuata uygun olması gerektiği hususları yer almaktadır. Yani çimento tipini rastgele seçemeyiz, bu nedenle aşağıdaki etmenleri göz önünde bulundurarak seçim yapmamız gerekir;
1. Mukavemet ve Dayanıklılık: Farklı çimento türleri, betonun mukavemetini ve dayanıklılığını etkileyebilecek farklı kimyasal bileşimlere ve özelliklere sahiptir.
2. İklim Koşulları: Soğuk iklimlerde kullanılan çimento türleri, donma-çözülme döngüsüne karşı daha dirençli olmalıdır. Sıcak ve nemli iklimlerde ise suya dayanıklı çimento tercih edilmelidir.
3. İşlenebilirlik ve Priz Süresi: Çimento türü ve bileşimi, taze betonun işlenebilirliğini etkileyebilir, yerleştirme ve bitirme sırasında işlenmesini kolaylaştırabilir veya zorlaştırabilir. Betonun ne zaman sertleşeceğini ve dayanım kazanmaya başlayacağını belirleyen priz süresi, kullanılan çimento türünden de etkilenebilir. Çimento seçiminde istenen işlenebilirlik ve priz süresi gereksinimleri dikkate alınmalıdır.
4. Kimyasal Saldırılara Karşı Direnç: Beton sıklıkla sülfatlar, asitler ve klorürler gibi yapısını bozabilecek çeşitli kimyasal maddelere maruz kalır. Çimento seçimi betonun bu tür kimyasal saldırılara karşı direncini önemli ölçüde etkileyebilir. Sülfatlara dayanıklı çimento veya katkılı çimentolar gibi belirli çimento türleri, agresif ortamlarda betonun dayanıklılığını artırabilir.
5. Maliyet ve Kullanılabilirlik: Çimento seçiminde maliyet ve bulunabilirlik gibi faktörler de dikkate alınır. Farklı çimento türlerinin farklı maliyetleri olabilir ve bulunabilirliği bölgeye göre değişebilir. Optimum bir seçim sağlamak için arzu edilen performans gerekliliklerini pratik hususlarla dengelemek önemlidir.
6. Çevresel Hususlar: Çimento üretimi dünya üzerindeki en büyük emisyon kaynaklarından biridir. Bu nedenle endüstri, daha sürdürülebilir ve çevre dostu çimento seçenekleri geliştirmek durumundadır. Çimento seçiminde karbon ayak izi, geri dönüştürülmüş içerik ve çimentonun enerji tüketimi gibi faktörler dikkate alınarak daha sürdürülebilir inşaat uygulamalarına katkıda bulunulabilir.
Neredeyse tamamı klinkerden oluşan CEM I yerine, yüksek oranlarda alternatif bileşen içeren diğer çimento tiplerine talebin artması önce çimento sonra betonda maliyetlerin ve emisyonların düşmesine büyük katkılar sağlayacaktır.
Yakın tarihe kadar alışılageldiği üzere beton reçetelerinde çoğunlukla “CEM I” sınıfı çimentolar tercih edilmekteydi. Özellikle son yıllardaki çevresel ve finansal kaygıların getirdiği baskılarla çimento fabrikaları, katkılı çimento tiplerinin kullanılması için bulundukları bölgelerde çalışmalar yapmışlardır. Verilen emeklerin karşılığı olarak olsa ülkemizde katkılı çimento kullanımı artmaktadır.
Çimento içerisinde kullanılan klinker dışı bileşen kullanımını TS EN 197-1, TS EN 197-5, TS EN 14647, TS EN 413, TS EN 15743 vb. standartlar tarafından belirlemektedir. Bu durumda çimento üreticisi belirli kalıpların dışına çıkamamaktadır. Mevzu bahis teknik şartnameler günümüz için ne yazık ki yetersiz kalmaktadır. Fakat standart dışı alternatif çimentoların piyasaya arzı ve kullanımı Avrupa Teknik Değerlendirme veya Ulusal Teknik Onay ile mümkündür. Kısaca hali hazırda bulunan standartlara uysun veya uymasın katkılı (klinker dışı bileşen içeren) çimento tiplerinin piyasa arzı ve kullanımı mümkündür.