Kıymet SAĞLIK EROZ
Kusursuzluğu unutun. Her şeyde bir çatlak vardır, ışık içeriye böyle girer.
Leonard Cohen
Harekete geçmek için her şeyin tam olmasını beklemek, hata yapmaktan korkmak, yapılan planlara bir kere bile uyulmadığında pes etmek, başarısızlık korkusu ya da tam tersi başarı korkusu, kendinden şüphe etmek, gerçekçi olmayan performans hedefleri koymak ve gerçekleştirmeyi beklemek ve de kendini acımazsızca eleştirmek… Bunların hepsi mükemmeliyetçiliğin neden olduğu ve psikolojik stresi yaratan durumlar.
Birçoğumuz mükemmeliyetçiliğin olumlu bir şey olduğunu düşünürüz. Ancak araştırmacılar bu özelliğin içerdiği tehlikelere ve sağlık sorunlarına dikkat çekiyor.
Mükemmeliyetçilik insanın harekete geçmesini engelleyen, geri tutan bir özelliktir. Bununla birlikte depresyon, endişe, saplantı, beslenme bozuklukları, kronik yorgunluk, uykusuzluk, kronik baş ağrısı, hazımsızlık, erken ölüm ve intihar gibi bir dizi önemli soruna da yol açabilir. Hata yapmak ve bu hatalarla öğrenmek yetişkin insan olmanın bir parçasıdır; bu durum insanı kariyerinde ve genel olarak ilişkilerinde daha başarılı kılar. Ama eğer mükemmeliyetçi bir insansanız; hata yapmaktan kaçındığınız için hedeflerinize ulaşmayı zorlaştırırsınız. Mükemmeliyetçiler genellikle “kusurlu” bir sonucu kişiselleştirirler, bunu kendi değeri ile bir tutarlar: “Yeteri kadar iyi değilim,” sonucuna varırlar. Yapılan bir araştırma, tüm dünyada kendi alanlarında en iyi ikinci olmalarına rağmen gümüş madalya alan sporcuların mutluluk seviyelerinin 10 üzerinden 4,8 olduğunu göstermiştir.
Aileler genellikle başarı odaklıdır. Çocukların performansı ile ilgili katı standartlar belirlerler ve istenilen sonuç elde edilmediğinde sert eleştirilerde bulunulur. Böyle bir ortamda çocuk mükemmel olduğunda aile tarafından sevileceğini düşünür. Çocuğun algısında değerliliği mükemmel olmasına bağlıdır. Bu durum mükemmeliyetçiliğin erken yaşta başlamasına neden olmaktadır.
Uzmanlar, mükemmeliyetçiliği, ‘sağlıklı’ ve ‘sağlıksız’ olarak tanımlamanın daha doğru olacağını ifade ediyorlar. Yüksek standartlara sahip olma, motivasyon ve disiplin gibi özelliklerden dolayı ‘sağlıklı’ kabul edilebilen bu tutum, insanın kendisini hiçbir zaman yeterince iyi görmediği ve bu yüzden hedeflerinden geri tutan, uygulanmayan bir hal kazandığında sağlıksızdır. Mükemmellik için duyulan sağlıklı bir istekle, mükemmelliğe ulaşmak için stresli, kaygılı sürekli aranan bir ihtiyacı birbirinden ayırmak gerekir. Bunun için mükemmeliyetçiliğin hayatınızda ne denli yer tuttuğunu iyi anlamak gerekir.
Günümüzde mükemmeliyetçilik insan yaşamını olumsuz etkileyen ve giderek büyüyen sorun haline gelmeye başlamıştır.
Thomas Curran ile Andrew Hill’İn İngiltere, ABD ve Kanada’da yaptığı araştırmalar, 1989 – 2016 yılları arasında üniversite öğrencileri arasında mükemmeliyetçi eğilimlerin giderek arttığını gösteriyor. Batı Virginia Üniversitesi’nden Katie Rasmussen’e göre, “Her beş çocuk ve gençten ikisi mükemmeliyetçi. Bu bir salgın ve kamu sağlığı sorunu haline gelmeye başlıyor,” diyor.
Mükemmeliyetçilik konusunda 30 yıldır araştırma yapan ve bir değerlendirme cetveli geliştiren Gordon Flett, bu eğilimdeki insanların “sürekli stres halinde” olduğunu söylüyor. Ayrıca “işkolik” bir savunma da geliştirmişlerse rahatlamaya zaman bulamayıp beyni ve bedeni sağlıklı işlemekten mahrum edebiliyorlar.
Bir kişi eğer gerçekçi olmayan bir mükemmeliyetçilik standardına sahipse ve bunu içselleştirmişse, kendinden daha fazla şüphe duymaya ve kendini daha acımasızca eleştirmeye başlıyor. Bu da kısa süreli olarak hata yapmaktan korkma davranışına davetiye çıkarıyor. Bu davranış biçimi bazen uzun süreli ve kalıcı bir hal alabiliyor. Bu yüzden mükemmeliyetçi davranışları sonucu başarısızlıktan, hata yapmaktan korkan kişi, performansının değerlendirilmesini istemiyor ve erteleme alışkanlığı edinmeye başlıyor. Böylelikle uzun vadede verilen görevlerden kaçma, son dakika mücadelesinden yoksunluk gibi davranışlar ortaya çıkıyor. Tüm bunlar mükemmeliyetçilik-stres ilişkisinin erteleme alışkanlığı tarafından yönlendirildiğini ortaya koyuyor.
Peki, Mükemmeliyetçilikten Kurtulmanın Yolları Neler?
Mükemmeliyetçiliğin üstesinden gelmek olumsuz etkilerinden kurtulmak için oldukça kritiktir. Bunun için şu adımlar izlenebilir.
