ÇİMENTO VE EMİSYON

Ertan AYDEMİR
Satış Mühendisi Sales Engineer
Set Teknik A.Ş
Sanayi kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKHKKY) kapsamında çıkarılan Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri (SEÖS) Tebliği, yine bu Tebliğ’de belirtilen sektörlerin tesis özelliklerine göre sürekli ölçüm sistemi kurulumlarını zorunlu hale getirmiştir. Çimento Sanayi, bu sektörlerin başında yer almasıyla beraber kullandığı farklı yakıt türevleri dolayısıyla çok çeşitli parametre ölçümlerine tabii tutulmuştur.
Genelde yakıt olarak petrokok ve linyit kullanan çimento sektörü, enerji maliyetlerini düşürmek amacıyla bu yakıtların beraberinde atık ve benzeri alternatif yakıtlar kullanma yoluna gitmiştir. Ancak bu yakıtların kullanılması, çimento fabrikalarının atıkların yakılması yönetmeliğin kapsamına da girmesine neden olmuştur.
Sürekli olarak yanma gazları (CO, SO2, NO, O2), toz ve debi ölçümünün yapıldığı çimento sektörüne, yakılan yakıt türevlerinin çeşitliği dolayısıyla HF (hidrojenflorür), HCI (hidrojenklorür) ve TOC(toplam organik karbon) parametrelerinin de sürekli ölçümü dahil edilmiştir.
Ölçülecek olan parametrelerin belirlenmesinden sonra, baca ve baca gazı şartlarının belirlenmesi ile uygun ekipman seçimi sağlanmalıdır. Alternatif yakıt olarak atık yakan tesislerde gazlar için FTIR (fourier transform infrared spectroscopy) ölçüm metodu kullanılırken, toz ölçümü için light scattering (saçılan ışık metodu), debi ölçümü için ise ultrasonik ve fark basınç transmitter metodu yaygın olarak kullanılmaktadır.
Baca şartlarına (sıcaklık, basınç, gaz kons. toz kons. nem ve çiğlenme noktası sıcaklığı gibi verilere) göre seçilmiş olan KGS1 sertifikalı sistem, yetkili çevre laboratuvarı tarafından KGS2 testine tabii tutularak Bakanlığa veri aktarımına hazır hale gelmiş olacaktır. Bu safhadan sonra aylık olarak yapılacak olan KGS3 testleri, FTIR gaz analiz sistemlerinde bir takım işletme zorlukları ortaya çıkarmaktadır. İlgili standartta belirtilen “EN14181 standardı gereği olarak tüm gaz analiz sistemlerinde KGS3 işlemi probtan gaz vermek suretiyle yapılmalıdır. (CO, NO, SO2, O2, HCI, HF, TOC) maddesi gereği KGS3 testleri probtan span gaz vermek suretiyle yapılması gereken bir test işlemidir. Bu işlem ölçülen gaz parametrelerin, emisyon limit değerlerine göre belirlenmiş olan span gaz tüpleriyle yapılmaktadır.
Yanma gazları için span gaz temini, saklanması ve işletmesi problem yaratmasa da HCI ve HF gazları için bu durum sorunlar yaratmaktadır. HCI ve HF gazları toksik içerikli ve stoklanmak istendiğinde raf ömrü kısa olan gaz türevleridir. Bu nedenler doğrultusunda HCI ve HF parametlerinin KGS3 işlemi için üretici firmalar tarafından farklı metodlar geliştirilmiştir. (Test filtresi veya vekil gaz verilmek suretiyle)
Firmamız SET TEKNİK’in Türkiye’de tek yetkili temsilcisi olduğu Gasmet FTIR Gaz Analiz Sistemi, vekil gaz olarak tayin edilen Metan (CH4) gazı ile HCI ve HF parametrelerine KGS3 işlemi yapabilmektedir. KGS3 ile ilgili bu kısım Gas met FTIR analizörün QAL1 Sertifikasında yer almaktadır.
Bahsedilen bu işlemin aşağıdaki gibi avantajları mevcuttur.
• Toplam Organik Karbon ölçümü yapan FID analizörü için kullanılacak olan Metan gibi ucuz bir gaz ile HCI ve HF parametreleri için KGS3 işleminin kolayca yapılabilmektedir.
(HCI ve HF için farklı bir ekipman ve gaz gereksinimi yoktur)
• Test filtresi gibi bir değişim periyodu olan ekstra maliyetli bir ekipman tedariğine ve işletilmesine gerek yoktur.
• KGS3 işlemi Span gazın probtan verilmesi suretiyle yapılması gerekmektedir maddesi gereği EN14181 standardına uygun şekilde KGS3 işlemi yapılmaktadır.
• Span gazların analizöre kuru olarak verilebilmesi sayesin de, gazları nemlendirerek analizöre veren yüksek bedelleri olan ekstra cihazlara gereksinim duyulmamaktadır.
Gaz analiz sisteminin seçiminden sonra 2. adım ise uygun sürekli toz ve debi ölçüm cihazının seçimidir. Bu cihazlar baca gazı içerik ve şartlarına uygun olarak seçilmelidir. Bu seçimde toz konsantrasyonu ilk etken olarak görünse de; baca içerisindeki gaz konsantrasyonu, çiğlenme noktası sıcaklığı ve baca gaz hızı da uygun ekipman seçiminde başrolde yer almaktadır. Ülkemizde çimento fabrikaları ağırlıklı olarak torbalı filtrasyon sistemlerine sahiptir. Bu sayede toz konsantrasyonu düşük seviyelerde kalmaktadır. Genel itibariyle baca gazı sıcaklığı çiğlenme noktası üzerindedir. Bu doğrultu da düşük ve orta toz miktarlarını rahatlıkla ölçebilen back light scattering (geri saçılan ışık) metoduyla çalışan cihazlar en uygun seçim olabilmektedir. Bu cihazların baca içerisinde her hangi bir bölümü olmadığı için baca gazından direkt olarak etkilenmemektedir.
Debi ölçümü için fark basınç veya ultrasonik ölçüm prensipli cihazlar seçilebilir. Her iki prensipte çimento dahil tüm sanayi dallarında aktif olarak kullanılmaktadır.
Uygun kurulumun yapılması ve işletmeye alınmasından sonra, sistemlerin sorunsuz şekilde ölçüm yaparak veri aktarımını sağlaması gerekmektedir. Ölçüm ve veri aktarımı sürekliliğinin sağlanabilmesi için belirlenmiş periyotlarda sistem bakımları yapılmalı ve düzenli olarak takibi sağlanmalıdır. Ayrıca oluşabilecek problemlerde hızlı müdahale edilmesi, sorunların çözülmesi ve sistemin tekrar devreye alınması gerekmektedir. Tüm bu servis hizmetine üst düzeyde önem veren firmamız SET TEKNİK, 25 kişilik bölgesel yapılanmalı teknik kadrosu sayesinde tüm Türkiye’ye hızlı ve yetkin hizmet sunmaktadır.